نقش گیاهان دارویی در پیشگیری و درمان سرطان
سرطان دومین عامل مرگ و میر در دنیا است. درمان انواع سرطان ها بسیار پیچیده بوده و کشف داروها ی جدید ضد سرطان ، با اثر بخشی بالا، سمیت کم که به صورت انتخابی بر سلول ها تاثیر گذاشته و ارزان باشند ، از دغد غه ها ی جوا مع دارویی دنیا است. درمان دارویی یکی از پایه های اصلی درمان سرطان می باشد
مطالعات انجام شده روی جمعیت ها با توجه به روش زندگی و عادت غذایی نشان داده است که اکثر سرطانهای تحت تاثیر عوامل اتیولوژیک محیطی هستند و در این میان عوامل مداخله گری نظیر سن نیز حائز اهمیت می باشد.از جمله عوامل محیطی نوع تغذیه است که موتازن های ساده در غذا می تواند با آسیب به DNA سلولی ،موجبات بروز سرطان را فراهم کند. بنابراین می توان با مصرف یک سری از گیاهان به عنوان غذادارو ،سبب پیشگیری و کاهش بروز سرطان گردید.
محقّقان تا کنون بیش از 3000 گونه گیاهی را گزارش کرده اند که از زمان های بسیار دور در درمان سرطان مورد استفاده قرار می گرفته اند، به همین دلیل امروزه گرایش به سمت استفاده از گیاهان و ترکیبات آنها به عنوان داروهای ضد سرطانی بالقوه که فعالیت سمّی مستقیمی برروی سلول های بدخیم داشته باشند، رو به افزایش است. |
به طور کلی، استفاده از گیاهان در درمان سرطان داراي تاریخچه اي طولانی است، بطوریکه گیاهان منابع اولیه جهت تهیه داروهاي سنتی مؤثر در درمان این بیماري بوده اند .اگرچه ترکیبات واقعی جدا شده از گیاهان غالبا ممکن است به عنوان دارو بکار نروند، اما گیاهان به عنوان منابع مهمی براي ایجاد و توسعه فاکتورهاي بالقوه جدید براي محققان محسوب میگردند .رژیمهاي غذایی غنی از منابع گیاهی نه تنها ویتامینهاي ضروري و مواد معدنی مورد نیاز بدن را فراهم میکنند، بلکه بالغ بر 25 هزار ماده شیمیایی گیاهی (فیتوکمیکال) در گیاهان مختلف وجود دارند که غالبا داراي اثرات و خواص بیولوژیک هستند.
توانایی مولکولهاي موجود در ترکیبات گیاهی جهت اتصال عوامل درمانی به مولکولهاي حامل که به سوي تومورهاي ویژه هدایت میشوند، این امیدواري را به همراه دارد که بتوان ترکیبات و فراورده هاي طبیعی از گیاهان بدست آورد که به طور مؤثري براي تومورها بسیار سمی باشند و علاوه بر این، اثرات جانبی سمی بر روي بافتهاي طبیعی و سالم نداشته باشند. پس از شناسایی پروتئینهاي جدید که اثرات تنظیمی مهمی بر روي پیشرفت چرخه سلولی تومورها دارند، محققان با جدا کردن مولکولهایی از گیاهان و دیگر ارگانیسمهاي طبیعی ثابت کرده اند که گیاهان از منابع مهم مهار کننده هاي سنتز و یا فعالیت این پروتئینهاي کلیدي بوده و پتانسیل توسعه به سمت تولید عوامل و داروهاي ضد سرطانی را دارند.
علاوه بر این، محققان تاکنون بیش از 3000 گونه گیاهی را گزارش کرده اند که از زمانهاي بسیاردور در درمان سرطان مورد استفاده قرار میگرفته اند .به همین دلیل، امروزه گرایش به سمت استفاده از گیاهان و ترکیبات آنها به عنوان داروهاي ضد سرطانی بالقوه که فعالیت سمی مستقیمی بر روي سلولهاي بدخیم داشته باشند ، رو به افزایش است .بطوریکه در حال حاضر، بیش از نیمی از داروهاي ضد سرطانی مورد استفاده ، مشتق از منابع طبیعی مثل گیاهان، جانوران دریایی ومیکروارگانیسمها هستند .
اثر چند گیاه دارویی موثر دردرمان سرطان پروستات و هایپرپلازی خوش خیم پروستات
پروستات غده اي در دستگاه تولید مثل جنس مذکراست این غده ي گردویی شکل در زیر مثانه جنس مذکر قرار گرفته است و بخش فوقانی مجراي خروجی مثانه را محاط می کند .عملکرد غده پروستات توسط هورمون ساخته شده در بیضه ها که تستسترون
نامیده می شود تنظیم می گردد. سرطان پروستات نشان دهنده حضور بدخیمی در مردان بالاي 50 سال بوده است که این آمار هر دهه در جهان در حال افزایش است .در حدود 200,000 نفرازبیماران مبتلا به سرطان و 38,000 از مرگ هاي ناشی از سرطان مربوط به سرطان پروستات می باشد .علت این سرطان را اگرچه هنوز قاطعانه نمی دانند اما معتقد هستند این مربوط به فاکتورهاي هورمونی می شود .مخصوصا تبدیل تستسترون به دي هیدرو تستسترون را به عنوان یک عامل مهم در رشد این بیماري نام می برند.
در حال حاضر، بیش از نیمی از داروهای ضد سرطانی مورد استفاده، مشتق از منابع طبیعی، مثل گیاهان، جانوران دریایی و میکرو ارگانیسم ها هستند. |
طی مطالعات انجام شده ،از مهمترین ترکیبات بدست آمده از فرآورده هاي طبیعی و گیاهان دارویی مورد استفاده درکلینیک، می توان منبعی قابل اعتماد در مکمل درمانی سرطان پروستات و هایپرپلازي خوش خیم آن ایجاد کرد.
نخل پاکوتاه -ساپالمتو
ساپالمتو یک فرکشن محلول در چربی به دست آمده از درخت نخل کوچکی بنام سرنارپنسس می باشد، که گیاه مذکور در سواحل جنوب شرقی آتلانیتک از امریکاي شمالی رویش می کند(Evans et al ,1995) ساپالمتو می تواند تبدیل تستسترون به دي تستسترون را در پروستات مهار کند((Tilviset al,1986 این ماده حتی توانسته عصاره اثرات ضد استروژنی و چسبندگی به گیرنده را از خود نشان دهد( (Berges et al ,1995 به طور اعجاب انگیزی ،استروژن می تواند باعث افزایش رخ داد بیماري هایپرپلازي خوش خیم پروستات و حتی سرطان پروستات گردد و این اثر را با مهار توانایی پروستات در تخریب سطوح دي هیدروتستسترون موجود انجام می دهد.یک عصاره از ساپالمتو پیدا شده که می تواند فعالیت آنزیمی بنام 2 سیکلو اکسیژناز را مهار کند و از این طریق مانع ازسرطان پروستات گردد چرا که آنزیم 2 سیکلواکسیژناز در توسعه سرطان پروستات نقش بسزایی دارد. در یک مطالعه جدید دیده شده که مصرف عصاره ساپالمتو نه تنها اثر درمانی مشابهی با داروهاي درمان کننده بزرگی پروستات دارد بلکه داراي عوارض جانبی کمتري نیز هست . بزرگی پروستات یکی از ریسک فاکتورها در سرطان پروستات محسوب می شودمحققین بر این ادعا هستند که عصاره ساپالمتو روي تجمع مست سل ها و آتروفی اپیتلیوم تأثیر خاصی دارد و از این راه دو عامل که به نظر در رويداد هایپرتروفی و سرطان پروستات دخیل هستند، را مهار می کند. (Elias et al ,1990) ( Geliebter et al ,1999) یک تحقیق دیگر بیان می کند که عصاره ساپالمتو می تواند 5آلفا ردوکتاز انسانی را در رده سلولی سرطان پروستات مهار کند ولی بدون آنکه روي سطوح PSAتأثیر بگذارد. (Adlercreutz et al ,1997 ).
استفاده از گیاهان در درمان سرطان دارای تاریخچه ای طولانی است؛ بطوریکه گیاهان منابع اوّلیه جهت تهیه داروهای سنّتی مؤثر در درمان این بیماری بوده اند. |
گیلاس افریقایی -پیجیوم آفریکانوم
پیجیوم آفریکانوم یک گیاه همیشه سبز و بومی آفریقا می باشد .اسیدهاي چرب عصاره آن خواص مشابهی به اسیدهاي چرب ساپالمتو دارند. این گیاه همچنین حاوي استرهاي فرولیک اسید هم می باشد که اثرات روي سیستم اندوکرین( ترشح داخلی ) بدن انسان میگذارد. مطالعات نشان داده دکوزانول می تواند سطح هورمون هاي تستسترون و هورمون لوتئینی کننده راکاهش بدهد .( Pfeifer et al,2000)
رژیم های غذایی غنی از منابع گیاهی، نه تنها ویتامین های ضروری و مواد معدنی مورد نیاز بدن را فراهم می کنند، بلکه بالغ بر 25 هزار ماده شیمیایی گیاهی (فیتو کمیکال) در گیاهان مختلف وجود دارند که غالباً دارای اثرات و خواص بیولوژیک هستند. |
در یک مطالعه به اثبات رسیده که عصاره استاندارد شده پیجیوم مثل نمونه ي مشابه اش از ساپالمتو توانسته اثرات ادراري درگیر با هایپرپلازي پروستات را تقلیل بخشد .از این گونه حالات دستگاه ادراري می توان به تقلیل تکرّر ادرار، نوکتوریا قطع جریان ادرار، جریان ضعیف ادراري و تأخیر در شروع ادرار اشاره کرد. (Baranes et alو1996 )پیجیوم می تواند افزایش دهنده ي ترشحات پروستات و ترکیب مایع منی گردد در مطالعات انجام شده بالینی عصاره استاندارد شده پیجیوم توانسته ظرفیت بیماران هایپرپلازي خوش خیم پروستات را در رسیدن به نعوظ بالا ببرد . (Adlercreutz et al ,1993) تمام این موارد گواه بر سودمندي مصرف پیجیوم در بیماران سرطان پروستات تحت جراحی پروستات کتومی و حتی سودمندي آن در پیشگیري از سرطان پروستات می باشد یک مطالعه ي شامل 18 بررسی کلینیکی روي 1052 مرد نشان داد که استفاده از پیجیوم حداقل براي 30 روز باعث شده که این افراد گیرنده 2 برابر سایر افراد گیرنده دارونما اثرات بهبودي روي علائم هایپرپلازي خوش خیم پروستات را بروز دهند
(Pollard et al ,1997) (Adlercreutz et al1993)
گزنه –اورتیکادیوییکا
گزنه نیز بعنوان اثرات مثبت روي درمان هایپرپلازي خوش خیم پروستات شناخته شده است .در یک مطالعه دیده شده که گزنه اثرات بهتري از دارونما در درمان عوارض هایپرپلازي خوش خیم پروستات داشته است . (1984Carilla et al)
بازه ي عملکرد این گیاه به نظر با این خصلت در پیجیوم برابري می کند .این مطلب باعث می شود که در رتبه ي پایین تري ازساپالمتو در درمان هایپرپلازي خوش خیم پروستات و پیشگیري از سرطان پروستات قرار بگیرد) . (Sultan et al ,1984اثرات گزنه مشابه به ساپالمتو است بطوري که فعالیت اصلی آن به نظر از طریق ایجاد اخلال در اتصال دي هیدرو تستسترون به سیتوزول و گیرنده هاي هسته انجام می شود.( Carilla et al) ,1984این مسئله نقشی را در پیشگیري از سرطان پروستات روشن می سازد .(Morton et al,1996یک مطالعه روي 1بیمار هایپرتروفی خوش خیم پروستات نشان داد درمان ترکیبی ازعصاره هاي ساپالمتو و گزنه می تواند به اندازه ي فیناستراید در درمان علائم بیماري مؤثر واقع شود.( Crimi et al ,1983)
یک مطالعه جدید نشان داده که عصاره ي 20درصدی از گزنه اثرات مشخص ضد تکثیر سلولی روي بافت پوششی و استرومال پروستات داشته است . (Hinman ,1983تحقیقات جدید توانسته مکانیسم هاي ضد سرطانی را در گزنه شفاف سازد .(Martinelli et al ,1986)محقّقین مهار شدن آدنوزین دآمیناز را عامل اصلی در پیشگیري از رشد سلول هاي سرطانی پروستات معرفی کرده اند.( Hartman et al ,2001)
زردچوبه -کورکومین
در مطالعات روي موش کورکومین در درمان سرطان هاي مختلف خصلت آنتی کارسینوژن نشان داده است .(Wagner,1994)درحالی که مکانسیم عملکرد این ماده هنوز ناشناخته است، کورکومین روي رده سلول سرطانی انسان هم موثر واقع شده است .(Tiwari et al .1999)یک مطالعه جدید روي موش نشان داده که کورکومین توانسته تکثیر سلول هاي سرطان پروستات را (چه وابسته به آندروژن چه مستقل از آندروژن) مهار کند .( Geliebter et al ,1999)یک تحقیق جدید کشف کرد که کورکومین رشد سلول سرطانی پروستات را با مهار فعالیت آنزیم تیروزین کیناز .( Pfeifer et al,2000یک تحقیق اثبات کرد که کورمین در درمان سرطان پروستات وابسته به آندروژن مؤثر بوده است
.(Mathewson-Chapman,1997)در مطالعه اي جدید کورکومین توانست سلول هاي سرطانی پروستات را مهار کند و این عمل از طریق بلوك اثرات فاکتورهایی بنام AP-6و NF-KappaBبه اتمام رساند.(Yu CL et al,2001)
دکتر حسین اعتمادی – دکترای بیابان زدایی