سرطان دومین عامل مرگ و میر در دنیا است. درمان انواع سرطان ها بسیار پیچیده بوده و کشف داروها ی جدید ضد سرطان ، با اثر بخشی بالا، سمیت کم که به صورت انتخابی بر سلول ها تاثیر گذاشته و ارزان باشند ، از دغد غه ها ی جوا مع دارویی دنیا است. درمان دارویی یکی از پایه های اصلی درمان سرطان می باشد

مطالعات انجام شده روی جمعیت ها با توجه به روش زندگی و عادت غذایی نشان داده است که اکثر سرطانهای تحت تاثیر عوامل اتیولوژیک محیطی هستند و در این میان عوامل مداخله گری نظیر سن نیز حائز اهمیت می باشد.از جمله عوامل محیطی نوع تغذیه است که موتازن های ساده در غذا می تواند با آسیب به DNA سلولی ،موجبات بروز سرطان را فراهم کند. بنابراین می توان با مصرف یک سری از گیاهان به عنوان غذادارو ،سبب پیشگیری و کاهش بروز سرطان گردید.

به طور کلی، استفاده از گیاهان در درمان سرطان دارای تاریخچه ای طولانی است، بطوریکه گیاهان منابع اولیه جهت تهیه داروهای سنتی مؤثر در درمان این بیماری بوده اند .اگرچه ترکیبات واقعی جدا شده از گیاهان غالبا ممکن است به عنوان دارو بکار نروند، اما گیاهان به عنوان منابع مهمی برای ایجاد و توسعه فاکتورهای بالقوه جدید برای محققان محسوب میگردند .رژیمهای غذایی غنی از منابع گیاهی نه تنها ویتامینهای ضروری و مواد معدنی مورد نیاز بدن را فراهم میکنند، بلکه بالغ بر ۲۵ هزار ماده شیمیایی گیاهی (فیتوکمیکال) در گیاهان مختلف وجود دارند که غالبا دارای اثرات و خواص بیولوژیک  هستند.

توانایی مولکولهای موجود در ترکیبات گیاهی جهت اتصال عوامل درمانی به مولکولهای حامل که به سوی تومورهای ویژه هدایت میشوند، این امیدواری را به همراه دارد که بتوان ترکیبات و فراورده های طبیعی از گیاهان بدست آورد که به طور مؤثری برای تومورها بسیار سمی باشند و علاوه بر این، اثرات جانبی سمی بر روی بافتهای طبیعی و سالم نداشته باشند. پس از شناسایی پروتئینهای جدید که اثرات تنظیمی مهمی بر روی پیشرفت چرخه سلولی تومورها دارند، محققان با جدا کردن مولکولهایی از گیاهان و دیگر ارگانیسمهای طبیعی ثابت کرده اند که گیاهان از منابع مهم مهار کننده های سنتز و یا فعالیت این پروتئینهای کلیدی بوده و پتانسیل توسعه به سمت تولید عوامل و داروهای ضد سرطانی را دارند.

علاوه بر این، محققان تاکنون بیش از ۳۰۰۰ گونه گیاهی را گزارش کرده اند که از زمانهای بسیاردور در درمان سرطان مورد استفاده قرار میگرفته اند .به همین دلیل، امروزه گرایش به سمت استفاده از گیاهان و ترکیبات آنها به عنوان داروهای ضد سرطانی بالقوه که فعالیت سمی مستقیمی بر روی سلولهای بدخیم داشته باشند ، رو به افزایش است .بطوریکه در حال حاضر، بیش از نیمی از داروهای ضد سرطانی مورد استفاده ، مشتق از منابع طبیعی مثل گیاهان، جانوران دریایی ومیکروارگانیسمها هستند .

اثر چند گیاه دارویی موثر دردرمان سرطان پروستات و هایپرپلازی خوش خیم پروستات

پروستات غده ای در دستگاه تولید مثل جنس مذکراست این غده ی گردویی شکل در زیر مثانه جنس مذکر قرار گرفته است و بخش فوقانی مجرای خروجی مثانه را محاط می کند .عملکرد غده پروستات توسط هورمون ساخته شده در بیضه ها که تستسترون

نامیده می شود تنظیم می گردد. سرطان پروستات نشان دهنده حضور بدخیمی در مردان بالای ۵۰ سال بوده است که این آمار هر دهه در جهان در حال افزایش است .در حدود ۲۰۰,۰۰۰ نفرازبیماران مبتلا به سرطان و ۳۸,۰۰۰ از مرگ های ناشی از سرطان مربوط به سرطان پروستات می باشد .علت این سرطان را اگرچه هنوز قاطعانه نمی دانند اما معتقد هستند این مربوط به فاکتورهای هورمونی می شود .مخصوصا تبدیل تستسترون به دی هیدرو تستسترون را به عنوان یک عامل مهم در رشد این بیماری نام می برند.

طی مطالعات انجام شده ،از مهمترین ترکیبات بدست آمده از فرآورده های طبیعی و گیاهان دارویی مورد استفاده درکلینیک، می توان  منبعی قابل اعتماد در مکمل درمانی سرطان پروستات و هایپرپلازی خوش خیم آن ایجاد کرد.

نخل پاکوتاه -ساپالمتو

ساپالمتو یک فرکشن محلول در چربی به دست آمده از درخت نخل کوچکی بنام سرنارپنسس می باشد، که گیاه مذکور در سواحل جنوب شرقی آتلانیتک از امریکای شمالی رویش می کند(Evans et al ,1995) ساپالمتو می تواند  تبدیل تستسترون به دی تستسترون را در پروستات مهار کند((Tilviset al,1986 این ماده حتی توانسته عصاره اثرات ضد استروژنی و چسبندگی به گیرنده را از خود نشان دهد( (Berges et al ,1995 به طور اعجاب انگیزی ،استروژن می تواند باعث افزایش رخ داد بیماری هایپرپلازی خوش خیم پروستات و حتی سرطان پروستات گردد و این اثر را با مهار توانایی پروستات در تخریب سطوح دی هیدروتستسترون موجود انجام می دهد.یک عصاره از ساپالمتو پیدا شده که می تواند فعالیت آنزیمی بنام ۲ سیکلو اکسیژناز را مهار کند و از این طریق مانع ازسرطان پروستات گردد چرا که آنزیم ۲ سیکلواکسیژناز در توسعه سرطان  پروستات نقش بسزایی دارد. در یک مطالعه جدید دیده شده که مصرف عصاره ساپالمتو نه تنها اثر درمانی مشابهی با داروهای درمان کننده بزرگی پروستات دارد بلکه دارای عوارض جانبی کمتری نیز هست . بزرگی پروستات یکی از ریسک فاکتورها در سرطان پروستات محسوب می شودمحققین بر این ادعا هستند که عصاره ساپالمتو روی تجمع مست سل ها و آتروفی اپیتلیوم تأثیر خاصی دارد و از این راه دو عامل که به نظر در رویداد هایپرتروفی و سرطان پروستات دخیل هستند، را مهار می کند. (Elias et al ,1990) ( Geliebter et al ,1999) یک تحقیق دیگر بیان می کند که عصاره ساپالمتو می تواند  ۵آلفا ردوکتاز انسانی را در رده سلولی سرطان پروستات مهار کند ولی بدون آنکه روی سطوح  PSAتأثیر بگذارد. (Adlercreutz et al ,1997  ).

گیلاس افریقایی -پیجیوم آفریکانوم

پیجیوم آفریکانوم یک گیاه همیشه سبز و بومی آفریقا می باشد .اسیدهای چرب عصاره آن خواص مشابهی به اسیدهای چرب ساپالمتو دارند. این گیاه همچنین حاوی استرهای فرولیک اسید هم می باشد که اثرات روی سیستم  اندوکرین( ترشح داخلی ) بدن انسان میگذارد. مطالعات نشان داده دکوزانول می تواند سطح هورمون های تستسترون و هورمون لوتئینی کننده راکاهش بدهد .( Pfeifer et al,2000)

در یک مطالعه به اثبات رسیده که عصاره استاندارد شده پیجیوم مثل نمونه ی مشابه اش از ساپالمتو توانسته اثرات ادراری درگیر با هایپرپلازی پروستات را تقلیل بخشد .از این گونه حالات دستگاه ادراری می توان به تقلیل تکرّر ادرار، نوکتوریا قطع جریان ادرار، جریان ضعیف ادراری و تأخیر در شروع ادرار اشاره کرد. (Baranes et alو۱۹۹۶ )پیجیوم می تواند افزایش دهنده ی ترشحات پروستات و ترکیب مایع منی گردد در مطالعات انجام شده بالینی عصاره استاندارد شده پیجیوم توانسته ظرفیت بیماران هایپرپلازی خوش خیم پروستات را در رسیدن به نعوظ بالا ببرد . (Adlercreutz et al ,1993) تمام این موارد گواه بر سودمندی مصرف پیجیوم در بیماران سرطان پروستات تحت جراحی پروستات کتومی و حتی سودمندی آن در پیشگیری از سرطان پروستات می باشد یک مطالعه ی شامل ۱۸ بررسی کلینیکی روی ۱۰۵۲ مرد نشان داد که استفاده از پیجیوم حداقل برای ۳۰ روز باعث شده که این افراد گیرنده ۲ برابر سایر افراد گیرنده دارونما اثرات بهبودی روی علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات را بروز دهند

(Pollard et al ,1997) (Adlercreutz et al1993)

گزنه –اورتیکادیوییکا

گزنه نیز بعنوان اثرات مثبت روی درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات شناخته شده است .در یک مطالعه  دیده شده که گزنه اثرات بهتری از دارونما در درمان عوارض هایپرپلازی خوش خیم پروستات داشته است . (۱۹۸۴Carilla et al)

بازه ی عملکرد این گیاه به نظر با این خصلت در پیجیوم برابری می کند .این مطلب باعث می شود که در رتبه ی پایین تری ازساپالمتو در درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات و پیشگیری از سرطان پروستات قرار بگیرد) . (Sultan et al ,1984اثرات گزنه مشابه به ساپالمتو است بطوری که فعالیت اصلی آن به نظر از طریق ایجاد اخلال در اتصال دی هیدرو تستسترون به سیتوزول و گیرنده های هسته انجام می شود.( Carilla et al) ,1984این مسئله نقشی را در پیشگیری از سرطان پروستات روشن می سازد .(Morton et al,1996یک مطالعه روی  ۱بیمار هایپرتروفی خوش خیم پروستات نشان داد درمان ترکیبی ازعصاره های ساپالمتو و گزنه می تواند به اندازه ی فیناستراید در درمان علائم بیماری مؤثر واقع شود.( Crimi et al ,1983)

یک مطالعه جدید نشان داده که عصاره ی ۲۰درصدی از گزنه اثرات مشخص ضد تکثیر سلولی روی بافت پوششی و استرومال پروستات داشته است . (Hinman ,1983تحقیقات جدید توانسته مکانیسم های ضد سرطانی را در گزنه شفاف سازد     .(Martinelli et al ,1986)محقّقین مهار شدن آدنوزین دآمیناز را عامل اصلی در پیشگیری از رشد سلول های سرطانی پروستات معرفی کرده اند.( Hartman et al ,2001)

زردچوبه -کورکومین

در مطالعات روی موش کورکومین در درمان سرطان های مختلف خصلت آنتی کارسینوژن نشان داده است       .(Wagner,1994)درحالی که مکانسیم عملکرد این ماده هنوز ناشناخته است، کورکومین روی رده سلول سرطانی انسان هم موثر واقع شده است  .(Tiwari et al .1999)یک مطالعه جدید روی موش نشان داده که کورکومین توانسته تکثیر سلول های سرطان پروستات را (چه وابسته به آندروژن چه مستقل از آندروژن) مهار کند .( Geliebter et al ,1999)یک تحقیق جدید کشف کرد که کورکومین رشد سلول سرطانی پروستات را با مهار فعالیت آنزیم تیروزین کیناز  .( Pfeifer et al,2000یک تحقیق اثبات کرد که کورمین در درمان سرطان پروستات وابسته به آندروژن مؤثر بوده است

.(Mathewson-Chapman,1997)در مطالعه ای جدید کورکومین توانست سلول های سرطانی پروستات را مهار کند و این عمل از طریق بلوک اثرات فاکتورهایی بنام AP-6و NF-KappaBبه اتمام رساند.(Yu CL et al,2001)

دکتر حسین اعتمادی – دکترای بیابان زدایی