سرطان چیست ؟

مصاحبه با آقای دکتر محمدامیر سرابی فوق تخصص خون و انکولوژی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان

 

*سرطان خون یا لوسمی را بطور کلی تعریف کنید؟

-گروهی از انواع سرطان است که معمولاً از مغز استخوان شروع می‌شود و باعث شکل‌گیری تعداد زیادی گلبول سفید غیرطبیعی می‌گردد. پزشکان علت دقیق لوسمی را نمی‌دانند. به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و محیطی در بوجود آمدن این بیماری نقش داشته باشند. مانند هر سرطان دیگری، عامل مستعد و پیشتاز در ایجاد لوسمی به هم خوردن نظم تقسیم سلولی است.

*عامل اصلی و واقعی بیماری چیست؟

عامل اصلی و واقعی بیماری سرطان خون ناشناخته است،اما دانشمندان و پزشکان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در این بیماری نقش دارند. عوامل خطر شامل مواردی همچون سیگار کشیدن، پرتو یونی، برخی مواد شیمیایی (از قبیل بنزین)، سابقهٔ شیمی‌درمانی .افرادی که در خانواده خود سابقه بیماری سرطان خون را داشته‌اند، بیشتر در خطر ابتلا به سرطان خون قرار دارند. استفاده از حشره کش‌های خانگی احتمال ابتلای کودکان به سرطان خون را ۴۷ درصد و لنفوم را ۴۳ درصد افزایش می‌دهند. تأثیر مخرب آفت کش‌ها بر بدن کودکان بیشتر از بزرگسالان است، زیرا سیستم ایمنی کودکان هنوز به‌طور کامل رشد نکرده‌است و نمی‌تواند سم زدایی کند.

*آیا سرطان خون یک نوع است یا انواع مختلفی دارد؟

چهار نوع اصلی سرطان خون وجود داردکه شامل: لوسمی حاد لنفوئیدی (ALL)، لوسمی حاد میلوئیدی (AML)، لوسمی مزمن لنفوئیدی (CLL) و لوسمی مزمن میلوئیدی (CML). همچنین انواع دیگری هم هستند که رواج کمتری دارند. در سال ۲۰۱۲ سرطان خون در ۳۵۲ هزار نفر در سراسر دنیا ایجاد شد و از این میان باعث مرگ ۲۶۵ هزار نفر گردید. این بیماری معمول‌ترین نوع سرطان در میان کودکان است که سه چهارم موارد سرطان خون در کودکان اتفاق می‌افتد و همگی از نوع لوسمی لنفوبلاستی حاد (ALL) است. اما تقریباً ۹۰ درصد انواع سرطان خون در بزرگسالان تشخیص داده می‌شود که انواع لوسمی حاد میلوئیدی (AML) و لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) معمول‌ترین انواع در بزرگسالان می‌باشند

تنگی نفس نتیجه کم خونی و یا در موارد نادر نتیجه وجود توده در قفسة سینه است. افراد مبتلا در این شرایط برای تنفّس دچار مشکل جدّی می شوند و ممکن است راه رفتن کوتاه مدت هم برای آنان زجرآور باشد.

 

* تشخیص این بیماری به چه صورت می باشد؟

-تشخیص این بیماری با استفاده از آزمایش خون و بیوپسی مغز استخوان ومعاینات وعلائم جسمی صورت می‌گیرد.که علائم جسمانی مواردی مانند:

درد استخوان: سلول‌های بدخیم در مغز استخوان ساخته می‌شوند، بنابراین درد خفیف تا شدید در استخوان‌ها میتواند نشانه ای از لوکمی باشد.

ورم غدد لنفاوی: گردن، زیر بغل، کشاله ران و مناطق دیگر بدن را جهت پیدا کردن ورم قابل توجه، اما بدون درد غدد لنفاوی بررسی کنید. برای غدد در طول یک عفونت طبیعی است که متورم شوند، اما باقی ماندن در این حالت و یا رشد روز به روز می‌تواند نشانه‌ی لوسمی و یا لنفوم باشد.

خونریزی غیرمعمول: خونریزی غیرعادی از بینی، لثه، روده، ریه و یا حتی سر ممکن است نشانه کمبود پلاکت و مشکلات انعقاد خون و نوع حاد سرطان خون باشد.

بثورات پوستی: لوسمی پوست یا بثورات، ناشی از سندروم شیرین هستند که معمولاً با سرطان خون در ارتباط است. لوسمی پوست تقریباً همیشه طوری به نظر می‌رسد که در زیر پوستتان یک توده قرار دارد و این توده شروع به رشد می‌کند و گاهی شبیه پلاک می‌شود.

از سوی دیگر، بثورات سندروم شیرین به نظر خشن و قرمز می‌آیند، درست شبیه یک واکنش آلرژیک. اگرچه بثورات در تمام بیماری‌ها از نظر خارش و اندازه مشترک هستند، اما راش‌های مرتبط با سرطان خون روز به روز گسترش می‌یابند و رشد می‌کنند.

خستگی و ضعف: شایع‌ترین علامت انواع سرطان خون است و به دنبال کمبود گلبول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود و ترکیبی از خستگی‌های جسمی را به وجود می‌آورد. خستگی ناشی از سرطان خون به مرور زمان میل به وخیم‌تر شدن دارد.

تنگی نفس: این علامت نتیجه کم خونی و یا در موارد نادر نتیجه وجود توده در قفسه سینه است. افراد مبتلا در این شرایط برای تنفس دچار مشکل جدی می‌شوند و ممکن است راه رفتن کوتاه مدت هم برایشان زجرآور باشد. تنگی نفس همچنین می‌تواند در اثر سرطان ریه باشد.

کبودی خود به خودی و طولانی مدت: کبودی‌های بدون دلیل ممکن است نشانه سرطان خون باشد. این کبودی‌ها ممکن است در هر جای بدن وجود داشته باشند، اما بیشتر در پا‌ها و دست‌ها دیده می‌شوند.

لثه‌های متورم: معمولاً یکی از بارزترین نشانه‌های ابتلا به بیماری لوسمی حاد است. لوسمی یک نوع سرطان خون است که باعث تولید غیرطبیعی و بیش از حد سلول‌های سفید خونی می‌شود.

احساس پف کردن: یکی از نشانه‌های نوع مزمن لوسمی، بزرگ شدن طحال است که ممکن است منجر به کاهش اشتهای فرد مبتلا شود، زیرا به دلیل فشار وارده از سمت طحال به معده، فرد احساس سیری می‌کند و مواد غذایی کمتری مصرف می‌نماید.

درد در قسمت بالایی سمت چپ شکم: بزرگ شدن طحال ناشی از سرطان خون منجر به درد شدید در شکم می‌شود. از آنجا که طحال در قسمت چپ و بالای شکم قرار گرفته است، درد در این ناحیه احساس می‌شود.

تب یا لرز: بی‌قراری و لرز معمولاً در یک‌چهارم افراد مبتلا به لوسمی حاد دیده می‌شوند. در اغلب موارد، تب مکرر درجه پایین نشانه عفونت و ضعف سیستم ایمنی است که ممکن است ناشی از سرطان خون باشد.

تعریق شبانه: این نوع تعریق آن‌قدر زیاد است که بستر فرد خیس می‌شود.

سردرد ضربان دار: این نشانه اگرچه معمول نیست، اما ممکن است نشانه کم خونی ناشی از لوسمی و یا یک مشکل تهدیدکننده حیات مانند خونریزی سر باشد.

رنگ پریدگی شدید: رنگ پریدگی غیرمعمول ممکن است نشانه‌ای از کم خونی در نوع حاد لوسمی و در برخی انواع مزمن آن باشد.

درمان به چه صورت می باشد؟

در سال‌های اخیر، با به کارگیری داروهای ضد سرطان مؤثرتر، طول عمر بیماران مبتلا به لوکمی افزایش پیدا کرده‌است. این داروها موجب فروکش کردن نشانه‌های بیماری می‌گردند به طوریکه نشانه‌ها در جریان درمان بیماری بدتر نمی‌شود و حتی بیماران تا اندازه‌ای درمان می‌شوند. درمان لوسمی بستگی به نوع لوسمی، وضعیت بیماری در شروع درمان، سن، سلامت عمومی و چگونگی واکنش بیمار به نوع درمان دارد که گاهی منجر به سلامت کامل این بیماران می‌شود. از مهم‌ترین عوامل در بهبود بیماری برخوردار بودن بیمار از روحیه بالا جهت مقابله با این بیماری است.

شیوه درمان این بیماری می‌تواند شامل موارد زیر نیز باشد:

شیمی درمانی و پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان که در این روش مغز استخوان فرد بیمار با مغز استخوان سالم جایگزین می‌شود تا بیمار بتواند مقادیر بالای داروهای شیمی درمانی را دریافت کند.